تاب آوری در کودکان
یکی از مهمترین سرمایه های روان شناختی انسان تاب آوری می باشد که به معنای انعطاف پذیری و یا ظرفیت ترمیم خویش پس از مشکلات و دشواری ها می باشد.
- فرساد پس از این که در کنکور پزشکی قبول نشد سه ماه خودش را در اتاقش زندانی کرد و بعد از آن هم هرگز حاضر به تلاش مجدد برای قبولی در آزمون کنکور نشد.
- آتوسا ۱۵ سال دارد او ۶ ماه است که به پسر همسایه شان علاقه مند است… بعد از این که در راه مدرسه او را با دختری دید ، سعی کرد با قرص های خواب آور مادرش خودکشی کند.
- سمیرا کلاس سوم دبستان است، دوست صمیمی اش از مدرسه شان رفت ، به همین دلیل او بیش از یک هفته است که به مدرسه نمی رود.
- آدرین ۵ ساله هر وقت در بازی برنده نمی شود گریه می کند و دوباره حاضر به انجام مجدد آن بازی نمی شود.
موارد بالا نمونه های واقعی از کودکان و نوجوانانی هستند که تاب آوری در آنها رشد نکرده است و از این مهارت برخوردار نیستند. به زبان ساده تر افراد دارای مهارت تاب آوری مانند توپ بسکتبال هستند که پس از پرتاب به زمین مجددا با همان نیرو یا بیشتر به هوا بر می گردند. در مقابل افراد بدون مهارت تاب آوری مانند یک گوی شیشه ای هستند که پس از برخورد با هر جسم سختی خرد می شوند و قابل ترمیم نیستند.
خبر خوب این که مهارت تاب آوری آموختنی و کسب کردنی است، اما چطور؟ چطور می توانیم بچه هایی مجهز به مهارت تاب آوری تربیت کنیم تا با خیالی آسوده آنها را روانه زندگی اجتماعی کنیم و مطمئن باشیم که پس از برخورد با شکست ها و ناکامی های زندگی که رویارویی با آنها اجتناب ناپذیر است، می توانند خودشان را ترمیم کنند و مجددا با انرژی و انگیزه به زندگی برگردند.
در اینجا ۱۰ مورد از موارد لازم و ضروری برای تربیت بچه هایی مجهز به مهارت تاب آوری ذکر کرده ایم:
- مسئولیت بسسپارید: انسانهای دارای مهارت تاب آوری مسئولیت پذیر هستند و مسئولیت رفتارها و تصمیماتشان را بر عهده می گیرند. در نتیجه حتما از دوران کودکی و سنین پایین مسئولیتهایی را متناسب با سن کودک به او بسپارید، مسئولیتهایی مثل جمع کردن لباسهای خشک شده، آب دادن گل ها، مرتب کردن تخت، گذاشتن سطل زباله در بیرون از خانه، دو یا سه وعده شستن ظرف ها به طور مرتب و…
- آموزش توجه به خواسته های دیگران: این کار را از خودتان شروع کنید. به خواسته های فرزندتان توجه کنید و سعی کنید کودک را متوجه این رفتارتان کنید. مثلا گاهی در زمانی که مشغول تماشای تلویزیون هستید و همسر و فرزندتان به شما می پیوندند نظر آنها را جویا شوید که : آیا شما هم دوست دارید این برنامه را تماشا کنید؟ یا شما دوست دارید الان چه برنامه ای را با هم تماشا کنیم؟
- انسانها موفق به دنیا نمی آیند: بسیار مهم و ضروری است که کودک را متوجه این مطلب کنیم که موفقیت کسب کردنی و به دست آوردنی است و انسانها همواره موفق به دنیا نمی آیند. از خودتان برایش بگویید که مثلا برای کسب موقعیت یا موفقیتی خاص چه تلاش هایی کرده اید و چه قدر در مقابل مشکلات تاب آوری و مقاومت داشته اید. اگر فرزندتان بزرگ تر و در سنین مدرسه است می توانید زندگی افراد موفق را برایشان بخوانید و تعریف کنید.
- درک اتفاقات ناخوشایند و احساسات: از کودکی به فرزندتان کمک کنید تا راجع به احساساتش صحبت کند. راجع به اتفاقات ناخوشایندی که پیش می آیند با کودک صحبت کنید و اجازه دهید با صحبت کردن تا حدی از بار منفی آن اتفاق و حادثه کاسته شود.
- مدیریت احساسات ناخوشایند: به فرزندتان آموزش دهید که احساساتش را بشناسد. دقت کنید هرگز از احساسات نا خوشایند به عنوان احساسات منفی یا بد یاد نکنید. حتما به کودک خاطر نشان کنید که احساسات ناخوشایند هم کارکردهای مثبتی برای انسان دارند. در ادامه مدیریت هیجانات و احساسات را هم به او آموزش دهید.
- احساسات منفی گذرا هستند: مسئله مهم دیگر برای رشد مهارت تاب آوری در کودکان این است که او بداند احساسات ناخوشایند گذرا هستند. به او خاطر نشان کنید که مثلا اگر او در این زمان ناراحت است معنایش این نیست که برای همیشه یا حتی مدت طولانی ناراحت باقی خواهد ماند و ممکن است یک ساعت دیگر یا فردا حس دیگری داشته باشد و مثال های واقعی این موضوع را برایش یادآوری کنید.
- حمایت بیش از حد ممنوع: اجازه دهید تا فرزندتان با موقعیت های چالش برانگیز زندگی خودش رو به رو شود. به عنوان مثال اگر در مدرسه برایش مشکلی پیش آمده فوری برای حمایت از او سینه سپر نکنید و فردا برای حل مشکلش به مدرسه نروید. در خانه با او صحبت کنید به او آموزش دهید که خودش با اولیای مدرسه صحبت کند حتی می توانید چندین بار این روند را در منزل ایفای نقش کنید و یا در نهایت می توانید همراه او به مدرسه بروید اما خودش صحبت کند.
- کمال گرایی ممنوع: یک پدر و مادر کمال گرا فرزندی مجهز به مهارت تاب آوری تربیت نمی کنند بلکه یک کودک مضطرب را به جامعه تحویل می دهند. از تلاش ها و اقدامات فرزندتان فارغ از چگونگی نتیجه قدردانی کنید و منتظر نتایج عالی و صد در صد نباشید.
- مهارت های زندگی آموزش دهید: در اینجا منظور مهارت های ده گانه ی : (( خودآگاهی – همدلی ، تصمیم گیری – حل مسئله ، ارتباط موثر – روابط بین فردی ، مدیریت هیجانات منفی – مدیریت خشم و استرس ، تفکر خلاق – تفکر نقاد )) می باشد. اینها مهارت هایی هستند که فرزندتان در هر لحظه از زندگی به آنها نیاز خواهد داشت.
- همه بچه ها شبیه به هم نیستند: هم خودتان هم فرزندتان لازم است بدانید همه انسانها شبیه به هم نیستند. همه ما با تواناییها و نا تواناییهای منحصر به فردی به دنیا می آییم و آنچه مهم است این که از تواناییهایمان بهترین استفاده را کنیم.
به یاد داشته باشید، بسیاری از مسائل و اختلالات کودکان در سن کم قابل درمان هستند و بخشی از آن ها در بزرگسالی غیر قابل درمان. همین الان اقدام کنید.
جهت مشاوره در جهت تشخیص یا درمان اختلالات مربوط به کودکان و آموزش والدگری (فرزندپروری) می توانید در ساعت های اداری با شماره تلفن ۰۹۱۹۷۹۰۳۱۲۷ تماس حاصل فرمائید.