وسواس فکری – عملی و اختلالات مربوط
وسواس فکری فکر، میل شدید، یا تصور عود کننده و مداومی است که فرد آن را به صورت مزاحم یا ناخواسته تجربه می کند. افراد سعی می کنند این وسواس فکری را نادیده بگیرند یا متوقف کنند، یا می کوشند ان را با پرداختن به فکر یا عملی دیگر بی اثر کنند. فکر یا عملی که فرد از آن استفاده می کند تا وسواس فکری را بی اثر سازد، وسواس عملی نامیده می شود، رفتار یا عمل ذهنی مکرری که بر طبق مقررات خشک انجام گیرد، به طوری که فرد احساس می کند، مجبور به انجام دادن آن است. با این حال وسواس های عملی لزومی ندارد که با وسواس های فکری همایند باشند.
در اختلال معروف به وسواس فکری – عملی (OCD) افراد وسواس های فکری یا وسواس های عملی را با چنان شدتی تجربه می کنند که انجام دادن فعالیت های روزانه برای آنها مشکل می شود. آنها به عنوان بخشی از این اختلال، ممکن است ناراحتی یا اختلالا قابل ملاحظه ای را در عملکرد شغلی یا اجتماعی خود تجربه کنند.
رایج ترین وسواس های عملی، تکرار رفتار خاصی مانند شستن و نظافت کردن، شمردن، منظم چیدن اشیا، وارسی کردن، یا درخواست اطمینان آفرینی را شامل می شوند. وسواس های عملی ممکن است شکل تشریفات ذهنی نیز به خود بگیرند، نظیر شمردن تا عددی خاص هر بار که فکر ناخواسته ای مزاحم می شود. برخی افراد مبتلا به OCD دستخوش تیک، الگوی نشانه های حرکتی نا بهنجار، مانند کشش ها ی عضلانی، آوا گری ها و شکلک های صورت غیر قابل کنترل می شوند.
در مجموع به نظر می رسد که نشانه های OCD چهار بعد عمده دارند: وسواس های فکری مرتبط با وسواس های عملی وارسی کردن، نیاز به داشتن تقارن و منظم چیدن اشیا، وسواس های فکری در مورد تمیزی همراه با وسواس های عملی شستشو، و رفتارهای مرتبط با ذخیره کردن.
ملاک های DSM-5 برای اختلال وسواس فکری – عملی:
- A. وجود وسواس های فکری، عملی یا هر دو:
وسواس های فکری به وسیله ۱ و ۲ تعریف شده اند:
- افکار، امیال یا تصورات عود کننده و مداوم که در برخی مواقع هنگام این اختلال، به صورت مزاحم و ناخواسته تجربه می شوند، و در اغلب افراد، اضطراب یا ناراحتی محسوس ایجاد می کنند.
- فرد سعی می کند این افکار، امیال یا تصورات را نادیده بگیرد یا متوقف کند، یا آنها را با افکار یا اعمای دیگر بی اثر کند (یعنی با انجام دادن وسواس عملی).
وسواس های عملی به وسیله ۱ و ۲ تعریف شده اند:
- رفتارهای تکراری (مثل دست شستن، منظم کردن، وارسی کردن) یا اعمال ذهنی (مثل دعا کردن، شمردن، تکرار کردن بی صدای کلمات) که فرد احساس می کند در پاسخ به وسواس فکری یا بر طبق مقرراتی که باید با قاطعیت اجرا شوند، وادار به انجام دادن آنهاست.
- هدف این رفتارها یا اعمال ذهنی، پیشگیری یا کاهش دادن اضطراب یا ناراحتی، یا جلوگیری از رویداد یا موقعیت ترسناک است. با این حال این رفتارها یا اعمال ذهنی با آنچه قرار است بی اثر یا پیشگیری شود ارتباط واقع بینانه ای ندارند یا آشکارا افراطی هستتند.
توجه: کودکان خردسال ممکن است نتوانند هدف های این رفتارها یا اعمال ذهنی را بیان کنند.
B. وسواس های فکری و وسواس های عملی وقت گیرند. (مثلا هر روز بیش از ۱ ساعت طول می کشند) یا ناراحتی یا اختلال قابل ملاحظه بالینی در عملکرد اجتماعی، شغلی یا زمینه های دیگر عملکرد ایجاد می کنند.
C. نشانه های وسواس فکری – عملی ناشی از تاثیرات فیزیولوژیکی مواد (مثل سوء مصرف مواد مخدر، دارو) یا بیماری های جسمانی دیگر نیستند.
D. این اختلال با نشانه های اختلال روانی دیگر بهتر توجیه نمی شود (مثل نگرانی های بیش ازحد همچون در اختلال اضطراب فراگیر؛ اشتغال ذهنی به ظاهر، همچون در اختلال بدشکلی بدن؛ مشکل دور انداختن یا دل کندن از اموال، همچون در اختلال ذخیره کردن؛ موکنی، همچون در اختلال موکنی؛ پوست کنی، همچون در اختلال پوست کنی؛ حرکات قالبی، همچون در اختلال حرکات قالبی؛ رفتار خوردن تشریفاتی، همچون در اختلالات خوردن؛ اشتغال ذهنی به مواد یا قمار بازی، همچون در اختلالات مرتبط با مواد و اعتیاد آور؛ اشتغال ذهنی به داشتن بیماری، همچون در اختلال اضطرابی بیماری؛ امیال یا خیال پردازی های جنسی، همچون در اختلالات نابهنجاری های جنسی؛ تکانه ها، همچون در اختلالت اخلالگر؛ کنترل تکانه، و سلوک؛ نشخوارهای احساس گناه، همچون در اختلال افسردگی اساسی؛ تحمیل فکر یا دلمشغولی های ذهنی، همچون در طیف اسکیزوفرنی و اختلالات روان پریشی دیگر؛ یا الگوهای رفتار مکرر، همچون در اختلال طیف اوتیسم.)
به یاد داشته باشید، بسیاری از مسائل و اختلالات کودکان در سن کم قابل درمان هستند و بخشی از آن ها در بزرگسالی غیر قابل درمان. همین الان اقدام کنید.
جهت مشاوره در جهت تشخیص یا درمان اختلالات مربوط به کودکان و آموزش والدگری (فرزندپروری) می توانید در ساعت های اداری با شماره تلفن ۰۹۱۹۷۹۰۳۱۲۷ تماس حاصل فرمائید.